PROJE ÖZETİ

Son yıllarda, covid-19 pandemi döneminin de etkisiyle sağlıklı gıdaya verilen önem giderek artmıştır. Tüketilen gıdanın bağışıklığı desteklemesi, sindirimi kolay protein içermesi, lif oranının yüksek olması talep edilen özelliklerdir. Mantarlar, içerikleri nedeniyle bu talepleri oldukça iyi bir şekilde karşılamaktadır. Ülkemizde Agaricus bisporus (beyaz şapkalı mantar) başlıca yetiştirilen türdür. Son yıllarda, Pleurotus türleri yetiştiriciliği popüler olmaya başlamıştır. Diğer egzotik mantar türlerinin yetiştiriciliğine ve tüketimine halkımızın ilgisi her geçen gün artmaktadır.  Bu egzotik türlerden birisi de lezzeti ve taze olarak yenilebilme özelliğinin yanı sıra tıbbi değeri de yüksek olan Flammulina velutipes (enoki mantarı)’dir. Enoki mantarını diğer mantar türlerinden ayıran en önemli özelliği, salatalar içerisinde çiğ olarak tüketilebilmesidir. Bu mantar türü doğada saprofit olarak kütükler üzerinde yetişmektedir ve koyu turuncu kahverengi ile sarımsı kahverengi arasında oldukça değişken bir renk skalasına sahiptir. Kültür formlarında sarı ve beyaz renkli tipleri bulunmakta, ancak beyaz renkli olanlar tüketici tarafından daha çok tercih edilmektedir.

​

Enoki mantarı ıslahı çalışmaları dünyada çok fazla yapılmamıştır. Ülkemizde ise enoki mantarında ıslah çalışması bulunmamaktadır. Bu proje ile ülkemizde enoki yerli çeşit ıslahı programının ilk defa yapılması hedeflenmektedir. Projede yurtdışından temin edilmiş olan yabancı beyaz enoki mantar çeşitleri ve mantar gen bankamızda bulunan yerli sarı enoki izolatları materyal olarak kullanılacaktır. Projenin birinci aşamasında hibridizasyon tekniği kullanılarak, en az 400 melez (hibrit) elde edilecektir. Böylece enoki mantarına ait bir gen havuzu oluşturulmuş olacaktır. İkinci aşamada; elde edilen melezlerin in vitro testleri yapıldıktan sonra, bu hibritler şişe kültüründe yetiştirilecek, verim ve kalite parametreleri (mantar rengi, mantar ağırlığı, şapka çapı, sap çapı, sap boyu) değerlendirilerek üstün özellikli beyaz renkli izolatlar seçilecektir. Üçüncü aşamada ise öne çıkan izolatlarda; verim ve kalite dışında, protein, mineral madde, toplam fenolik madde, antioksidan aktivite, polisakkarit ve F. velutipes polisakkaritleri (FVP) içeriği gibi fonksiyonel gıda özellikleri incelenecektir. Yürütülecek bu ıslah çalışmasıyla; şişe kültüründe yetiştiriciliğe uygun, verim ve kalite bakımından üstün özelikte olduğu gibi fonksiyonel özellikleri bakımından da üstün yerli çeşit aday/adaylarının elde edilebilmesi hedeflenmektedir. Projenin en önemli çıktısı yerli hibrit enoki çeşit ve/veya çeşitlerin elde edilmesidir. Geliştirilecek çeşitler sadece ülkemiz için değil, üstün vasıfları ile yurt dışında da pazarlanarak uluslararası alanda sektör için önemli bir kazanım olacaktır. Ayrıca, enoki mantarının antitümör ve immünomodülatör etkilerinin polisakkarit, fenol ve FVP içeriği ile yakından ilişkili olduğunun bildirilmesine rağmen, enoki mantarı melez çeşit adaylarının seçiminde bu içeriklerin belirlenmesi ile ilgili çalışmaya rastlanılmamıştır. Dolayısıyla tıbbi özelliklerini ilgilendiren bileşenlerin seleksiyon için kullanılması önem taşımaktadır. Bu durum, projenin özgünlük değerini arttırmaktadır.

​

Bu projenin tamamlanması ile ülkemizde yerli enoki mantarının tohumluk misel çeşidi geliştirilerek tescile sunulabilecek, tohumluk misel üretiminin önündeki tescili çeşit olmamasından kaynaklanan üretim izni engeli kalkabilecek ve enoki mantarının tanıtılması sağlanmış olacaktır. Bu projede elde edilen verilerle; bilimsel yayınların yanı sıra, düzenlenecek eğitimlerle, sonuçların üretici bazında pratiğe aktarılarak, ekonomiye katkı sağlanması düşünülmektedir.